Monety landów niemieckich od 1800 do 1871 roku

Przegląd historyczny

Na początku XIX wieku Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego jeszcze nadal istniało, ale wojny napoleońskie sprawiły, że jego los był nieunikniony. Konfederacja Renu powstała z inicjatywy cesarza francuskiego, a różne państwa opuściły Święte Cesarstwo Rzymskie. Wśród tych krajów znalazły się Bawaria, Badenia, Saksonia i Wirtembergia. Święte Cesarstwo Rzymskie nie mogło przeciwstawić się temu, dlatego Franciszek II abdykował jako Święty Cesarz Rzymski w 1806 r. Po prawie tysiącleciu imperium upadło i minęło prawie siedem dekad, zanim mogło powstać niemieckie państwo narodowe.
W efekcie nastąpiły istotne zmiany polityczne i gospodarcze.
Na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. po klęsce Napoleona dokonano reorganizacji Europy i zamiast przywrócić niemiecką godność cesarską, utworzono Konfederację Niemiecką. Początkowo 35 suwerennych państw zjednoczyło się w wolną unię, która istniała do 1866 roku. Rywalizacja pomiędzy Austrią i Prusami spowodowała tzw. Wojnę Braci (znaną w Niemczech jako Deutscher Krieg). Prusy zwyciężyły w tym konflikcie i założyły Konfederację Północnoniemiecką — poprzedniczkę Cesarstwa Niemieckiego.
Francja poniosła klęskę w sporze o sukcesję hiszpańską i rozpoczęła wojnę z Niemcami, aby uniknąć powstania jedności państw niemieckich i powstania Prus. Ale to się nie udało. Po zwycięstwie niemieckiego związku wojskowego pod przewodnictwem Prus w wojnie francusko-pruskiej w latach 1870/71, południowoniemieckie państwa — Bawaria, Wirtembergia, Badenia i Hesja — dołączyły do Konfederacji Północnoniemieckiej. Doprowadziło to ostatecznie do powstania Cesarstwa Niemieckiego w 1871 roku. Pierwszym cesarzem był król pruski Wilhelm I, a jego koronacja odbyła się w Sali Lustrzanej w Wersalu.

Monety Landów Niemeieckich

Na początku XIX wieku Niemcy zostały podzielone na kilka niezależnych krajów. Były królestwa, elektoraty, wielkie księstwa, księstwa, księstwa, powiaty, wolne panowania, wolne miasta hanzeatyckie i wolne miasta. Każdy z nich bił własne monety. Z reguły monety te miały na awersie portret aktualnego władcy, a na odwrocie herb narodowy. Większe monety posiadały krótki napis (zwany także legendą) zawierający imię monarchy, jego tytuły szlacheckie oraz tereny pod jego panowaniem. Mniejsze monety miały zazwyczaj jedynie wartość nominalną, np. heller czy fenig, czasem w formie skróconej. Ogromną liczbę krajów przypisuje się różnorodności walut, która utrudnia handel transgraniczny. Były dukaty, pistolety, korony, talary, guldeny, grosze, dobre grosze, kreuzery, fenigy, hellery, stubery, groteny, szylingi, körtlingi, schwareny, grosze srebrne, grosze nowe, grosze mariackie, franki, centamy i to tylko najczęstsze.
Wzajemne przeliczanie walut było niezwykle skomplikowane, i to bardzo utrudniało handel i gospodarkę. W okresie Konfederacji Niemieckiej podejmowano wysiłki w celu ujednolicenia różnych systemów monetarnych. Powstała Niemiecka Unia Celna, a jej państwa członkowskie przedstawiły vereinstalera (talera związkowego). Opierała się ona na Drezdeńskiej Konwencji Monetarnej z 1838 r. i Wiedeńskim Traktacie Monetarnym z 1857 r. Uzgodniono, że ma zostać wybitych 30 vereinstalerów o wadze jednego funta, czyli 500 gramów czystego srebra. Masa netto jednego vereinstalera wynosiła 16,66 grama (500:30). Vereinstalery były głównymi monetami państw niemieckich aż do powstania Cesarstwa Niemieckiego w 1871 roku. Była to wówczas główna moneta krążąca w obiegu, a wartość kruszcu była co najmniej równa wartości nominalnej (w przeciwieństwie do monet drobnonominałowych).
Przykładowo taki vereinstaler był równy:

• w Prusach: 30 groszy srebrnych po 12 fenigów każdy;
• w Saksonii: 30 nowych groszy po 10 fenigów każdy;
• w Hessen-Kassel: 30 srebrnych groszy po 12 hellerów każdy.

W południowych landach niemieckich podstawową monetą był gulden, co utrudniało jego wymianę na talary.
Na przykład jeden talar był równy:

• w Bawarii: 1 i ¾ guldenów lub 105 kreuzerów (1 gulden = 60 kreuzerów po 4 fenigów lub 8 hellerów każdy)
• w Austro-Węgrzech: półtora guldena (1 gulden = 60 kreuzerów i 100 nowych kreuzerów od 1857 r.)

Dopiero w 1871 roku marka składająca się ze 100 fenigów stała się jednolitą walutą nowonarodzonego Cesarstwa Niemieckiego, podczas gdy monety dawnych państw niemieckich były stopniowo wycofywane z obiegu.

Heinrich Hegen