Lot 2132. PRÓBA. 5 złotych 1927 NIKE – Rzadka i piękna Aw.: Po środku godło: orzeł ukoronowany koroną otwartą, po obu stronach jego skrzydeł cyfry: 5, u dołu data: 1927 oraz napis: ZŁOTYCH. Rw.: Przedstawienie Nike kroczącej na obłokach w prawo, przy obrzeżach napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, w pobliżu stopy Nike - E.W., inicjały Edwarda Wittiga, autora projektu. Po lewej wypukły napis „PRÓBA”.Rant: Napis łaciński - SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX, co tłumaczy się: dobro Rzeczpospolitej najwyższym prawem.Wybór prezentowanych w katalogu próbnych monet z Nike pozwala na przyjrzenie się trzem różniącym się od siebie detalami lub metalem, niezwykle rzadkim odmianom: pięciozłotówce wybitej w nakładzie 181 egzemplarzy, całkowicie unikatowej wersji w miedzi oraz srebrnej monecie pochodzącej z międzywojennej kolekcji Włodzimierza Głuchowskiego. Ta ostatnia znana jest ekspertom w zaledwie dwóch egzemplarzach - drugi, wchodzący w skład legendarnych zbiorów Henryka Karolkiewicza, został sprzedany podczas jednej z warszawskich aukcji za ponad 100 000 zł. Detale wyróżniające Próbne monety z sylwetką bogini zwycięstwa poprzedziły pierwszą w II Rzeczpospolitej emisję pięciozłotówek, która w 1928 r. trafiła do powszechnego obiegu. Do jesieni 1934 r. cyrkulowały w nim egzemplarze wybite w srebrze, opatrzone wklęsłym łacińskim napisem na rancie. Obie z wystawionych na aukcję prób w tym metalu różnią od monet obiegowych daty oraz detale: napis „PRÓBA” na rewersie pierwszej oraz całkowicie gładki rant drugiej. Okaz pozbawiony inskrypcji na obrzeżu, a także zapisu świadczącego o emisji próbnej, nie jest notowany nawet w katalogu Janusza Parchimowicza, a drugi znany egzemplarz posiadał w swoich zbiorach Henryk Karolkiewicz. Trzecia z monet pozostaje jedynym znanym przykładem pięciozłotówki z Nike wybitym w miedzi, którą pokrywa w tym przypadku niezwykle urokliwa, wielobarwna wiekowa patyna.Rewers Edwarda WittigaZaprojektowana przez Edwarda Wittiga pięciozłotówka reprezentuje w polskiej sztuce nurt tzw. nowego klasycyzmu - rozwijającej się w międzywojniu stylistyki klarownych, monumentalnych w wyrazie kompozycji, na które składały się obszerne gładkie płaszczyzny. W tej eleganckiej, posągowej konwencji ujęta została również krocząca po obłokach Nike, której pełnowymiarowy wizerunek artysta opracował wcześniej na okoliczność pomnika Wolności i Zwycięstwa, który miał stanąć w Gdyni. Jako członek artystycznego stowarzyszenia „Rytm”, Wittig zastosował typową dla sztuki tego okresu rytmizację kompozycji, szczególnie widoczną w opracowaniu skrzydeł bogini złożonych z równych układów rozchodzących się linii. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych dzieł Edwarda Wittiga jest stołeczny Pomnik Lotnika zrealizowany po pięciu latach od monety z Nike.Awers z nowym godłemGodło Rzeczpospolitej umieszczone na awersie próbnej pięciozłotówki uznane zostało 13 grudnia 1927 r. za wzór obowiązujący również dzisiaj - w otwartej koronie, z dwiema pięcioramiennymi rozetami oraz rozpostartym ogonem. Autorem wzorowanego na orle z czasów Stefana Batorego projektu był grafik i malarz Zygmunt Kamiński, mąż Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej, znanej m.in. z awersów pamiątkowych monet z Romualdem Trauguttem czy Bolesławem Chrobrym. Ustanowiony w 1927 r. wzór zrodził się najpewniej z potrzeby prawnego uregulowania bardziej nowoczesnego wyglądu godła - poprzedni układ poddawany był przez ówczesnych architektów coraz śmielszym modyfikacjom, zastępującym przedawnioną już konwencję modną w tamtym okresie stylistyką art déco.PRÓBA - 5 złotych 1927 - NikeRzadka międzywojenna próba wybita w nakładzie 181 egzemplarzy.Fotografia prezentowanej monety znajduje się w katalogu J. Parchimowicza na monety próbne II Rzeczpospolitej na str. 206.Wspaniale zachowany egzemplarz w delikatnej patynie. Parchimowicz P 141a Stan zachowania: 1/1- (UNC/UNC-) Waga: 18,44 g Ag Średnica: 33 mm